Słownik najważniejszych pojęć teleinformatycznych
Skrót
Nazwa pełna
Wyjaśnienie
3GPP
3rd Generation Partnership Project
Projekt kilku organizacji standaryzacyjnych stawiający za cel rozwój systemów telefonii komórkowej trzeciej generacji (3G)
4K
4 Thousands Pixels
Nowy standard rozdzielczości filmów i grafiki komputerowej. Charakteryzuje się 4 tysiacami pikseli w linii horyzontalnej i min. 2 tysiącami pikseli w linii wertykalnej (zależnie od formatu). Oznacza to 4 krotnie większą liczbą pikseli w porównaniu do używanej rozdzielczości Full HD
AAC
Advanced Audio Coding
Algorytm stratnej kompresji dźwięku zaprojektowany jako następca MP3 w 1997 r
ADPCM
Adaptive Pulse – Code Modulation
Metoda kompresji cyfrowego zapisu dźwięku oraz technika kodowania sygnału analogowego do cyfrowej postaci PCM – wykorzystywana m.in. w G.726
AHDL
Advanced Hardware Description Language
Język opisu sprzętu o niskim stopniu abstrakcji przeznaczony do programowania układów FPGA i CPLD
AMR-WB+
Extended Adaptive Multi Rate – WideBand
Kodek audio opracowany dla streamingu i usług w systemach łączności mobilnej GSM. Częstotliwości próbkowania 16/24/48 kHz z rozdzielczością 16 bitów
ANOVA
Analysis of Variance
Analiza wariancji - metoda statystyczna określająca z jakim prawdopodobieństwem wyodrębnione czynniki mogą być powodem różnic między obserwowanymi średnimi grupowymi
API
Application Programming Interface
Interfejs aplikacji umożliwiający komunikowanie się różnym systemom ICT. Zazwyczaj jest to zbiór reguł i opisów bibliotek, struktur danych, klas obiektów i wymaganych protokołów komunikacyjnych.
ARP
Address Resolution Protocol
Protokół sieciowy służący m.in.do konwersji adresów IP na adres MAC, stosowany w sieciach Ethernet
ATRAC
Adaptive Transform Acoustic Coding
Metoda stratnej kompresji dźwięku opracowana przez Sony Copr. w roku 1992. Częstotliwość próbkowania wynosi 44,1 kHz z rozdzielczością 16 bitów. Kolejne wersje kodeka powstały w 2002 i 2006 roku
AUI
Attachment Unit Interface
Złącze, port - wymienna końcówka urządzenia interfejsu mająca 15 pinów do podłączenia kabla w Ethernecie.
AVC
Advanced Video Coding
Standard kodowania sekwencji wizyjnych przyjęty w roku 2003 – w ramach rekomendacji ITU-T H.264 - jako część standardu MPEG-4
BOOTP
Bootstrap Protocol
Protokół komunikacyjny typu UDP – początkowego ładowania systemu – umożliwiający komputerom w sieci uzyskanie z serwera niektórych danych, np. adresu IP. Rozwinięciem protokołu BOOTP jest DHCP
BWE
Bandwidth Extension
Technika rozszerzania widma m.in. wykorzystywana w oryginalnych metodach kompresji cyfrowych sygnałów fonicznych
CELP
Code Excited Linear Prediction
CELP jest popularnym określeniem dla klasy algorytmów wykorzystywanych w kodowaniu mowy. Modyfikacje tego algorytmu po roku 1992 znalazły zastosowa- nie w kolejnych kodekach G.728, G.729 itd.
CISC
Complex Instruction Set Computer
Określenie architektury procesora gdzie pojedynczy rozkaz mikroprocesora wykonuje kilka operacji niskiego poziomu. Do tej rodziny należą m.in. procesory x86.
CMOS
Complementary Metal-Oxid-Semiconductor
Technologia wytwarzania cyfrowych układów scalonych gdzie powierzchnia zajmowana przez jeden tranzystor mniejsza od 1 µm²
CNG
Comfort Noise Generation
Mechanizm generowania szumu tła, na poziomie 65 dB, w komunikacji głosowej dla wypełnienia ciszy wynikającej z przerw w przesyłaniu pakietów danych
CODEC
COmpressor – DECompressor
Urządzenie lub program służący do zmiany sposobu zapisu danych (najczęściej dźwięku i obrazu) tak aby zmniejszyć wielkość zbioru. Operacja może przebiegać w obu kierunkach
CRC
Cyclic Redundancy Check
Cykliczny kod nadmiarowy – system sum kontrolnych wykorzystywany do wykrywania przypadkowych błędów pojawiających się
CSMA/CD
Carrier Sense Multiple Access / Collision Detect.
Protokół wielodostępu z badaniem stanu kanału i wykrywaniem kolizji. Wykorzystywany jest przez urządzenie lub węzeł sieci do nasłuchu i kontroli linii transmisyjnej
CSTA
Computer-supported telecommunications applications
CTI
Computer Telephony Integration
Aplikacja integrująca telefon lub centralę PABX z komputerem działającym w sieci LAN/WAN – także łącze pomiędzy centralą telefoniczną a serwerem
DHCP
Dynamic Host Configuration Protocol
Protokół komunikacyjny opublikowany w 1993 roku umożliwiający hostom uzyskanie od serwera danych konfiguracyjnych, np. adresu IP hosta, adresu serwera DNS itp.
DMIF
Delivery Multimedia Integration Framework
Interfejs pomiędzy aplikacją i transportem, odpowiedzialny za transport w standardzie MPEG-4
DNS
Domain Name System
System nazw domenowych tłumaczący nazwę mnemoniczną na odpowiadający jej adres IP
DPLL
Digital Phase-Locked Loop
Cyfrowa pętla fazowa (sprzężenia zwrotnego) – najczęściej układ scalony o nieliniowych właściwościach i specjalizowanych zastosowaniach
DSP
Digital Signal Procesor
Rodzaj specjalizowanych procesorów do cyfrowej obróbki sygnałów. Najczęściej pojedynczy chip zawiera min. procesor, pamięć i przetworniki a/c i c/a
DSS1
Digital Subscriber Signalling System No. 1
System sygnalizacji stosowany w sieci ISDN. Informacje sygnalizacyjne przesyła się w kanale D z szybkością 16 lub 64 kb/s za pośrednictwem protokołu LAP-D
DTMF
Dual Tone Multi-Frequency
Sygnalizacja tonowa używana w urządzeniach telefonicznych do wybierania numerów, zdalnego sterowania i nawigacji IVR
E.164
zalecenie ITU-T dla planu numeracyjnego telefonów w sieci PSTN – maksymalnie 15 cyfr, prezentacja poprzedzona znakiem +
EBU
European Broadcasting Union
Europejska Unia Nadawców – organizacja skupiająca głównie publiczne stacje radiowe i telewizyjne 57 krajów Europy, Afryki Płn. i Bliskiego Wschodu
EPROM
Electrically Erasable Programmable RO Memory
Programowalny układ pamięci cyfrowej przechowujący swoją zawartość także po odłączeniu zasilania
ETSI
European Telecommunications Standards Institute
Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych – instytut standaryzacyjny typu “non-profit” powstał w 1988 roku. Uczestniczył w opracowywaniu takich standardów jak DECT, GSM, TETRA
FCS
Frame Check Sequence
Pole w protokołach komunikacyjnych (m.in. Ethernet, X.25, FR) służące do sprawdzania sumy kontrolnej ramki
FIR
Finite Impulse Response
Rodzaj filtru cyfrowego o skończonej odpowiedzi impulsowej – inaczej filtr SOI
FLAC
Free Lossless Audio Codec
Sposób bezstratnej kompresji dźwięku. FLAC nie usuwa żadnych danych ze strumienia audio. Kod źródłowy jest otwarty
FLV
Flash Video
Kontener multimedialny opracowany przez Macromedia dla dystrybucji plików video. Możliwe rozszerzenia plików w strukturze tego kontenera to flv, f4v, f4p, f4a, f4b
FSK
Frequency-Shift Keying
Modulacja częstotliwości dla sygnałów cyfrowych. Technologia transmisji danych cyfrowych wykorzystująca dyskretne zmiany częstotliwości.
FTP
File Transfer Protocol
Protokół komunikacyjny warstwy aplikacji stosu TCP/IP, umożliwiający dwu- kierunkowy transfer plików w układzie klient-serwer
G.165
rekomendacja ITU-T dla algorytmów cyfrowego usuwania echa, powstał w 1993 r, zastąpiony przez G.168
G.711
rekomendacja ITU-T dla kompresji głosu z przepływnością do 64 kb/s, występuje w wersji U i A
G.723.1
rekomendacja ITU-T dla kompresji głosu z przepływnościami 6,3 (MPC-MLQ) i 5,3 kb/s (ACELP)
G.726
rekomendacja ITU-T dla kompresji głosu z przepływnością do 32 kb/s (ADPCM)
G.728
rekomendacja ITU-T dla kompresji głosu z przepływnością 16 kb/s (LD-CELP), powstała w 1992
G.729a/b
rekomendacja ITU-T dla kompresji głosu z przepływnością 8 kb/s (CS-ACELP), kodek został opatentowany
H.225
rekomendacja ITU-T definiująca formaty transmisji strumieniowej oraz synchronizacji w sieciach o niegwarantowanej jakości usług, protokół komunikacyjny wykorzystywany w obszarze H.323
H.245
rekomendacja ITU-T definiujący procedury i protokoły kontrolne dla H.323
H.264
rekomendacja ITU-T dla kodowania sekwencji wizyjnych
H.323
rekomendacja ITU-T, obecnie protokół dla przysyłania danych multimedialnych w czasie rzeczywistym w sieciach pakietowych, opracowany w 1996 roku a w 1998 powstała wersja 2, uwzględniająca tworzenie połączeń multimedialnych w sieciach WAN
H.450
grupa rekomendacji ITU-T określająca dodatkowe usługi dla protokołu H.323 (takie jak zawieszenie połączenia czy przenoszenie wywołań)
HDL
Hardware Description Language
Język opisu sprzętu stosowany do opisu układów cyfrowych
HPF
High Pass Filter
Filtr górnoprzepustowy – układ elektroniczny, który przepuszcza sygnały lub składowe widmowe sygnałów złożonych powyżej założonej granicy częstotliwości
HTTP
Hypertext Transfer Protocol
Protokół przesyłania dokumentów hypertekstowych w sieci www . Korzysta on domyślnie z portu 80 protokołu TCP
HTTPS
Hypertext Transfer Protocol Secure
Szyfrowana odmiana protokołu HTTP. Korzysta on domyślnie z portu 443 protokołu TCP
IAX
Inter-Asterisk Exchange
Protokół VoIP w różnych wersjach łączący centrale Asterisk oraz telefony sprzętowe i programowe
ICMP
Internet Control Message Protocol
Internetowy protokół komunikatów kontrolnych, wykorzystywany najczęściej w kontroli transmisji i diagnostyce sieci IP
IEEE
Institute of Electrical and Electronics Engineers
Instytut Inżynierów Elektryków i Elektroników. Organizacja typu non-profit powstała w 1963 r., formułująca standardy techniczne w elektryce, elektronice i telekomunikacji, takie jak Ethernet (IEEE 802.3), WiFi (IEEE 802.11) itp.
IETF
Internet Engineering Task Force
Stowarzyszenie osób zainteresowanych ustanawianiem standardów technicznych i organizacyjnych w Internecie. Organizacja choć ma charakter nieformalny ma duży wpływ na organizację i przyszłość Internetu
IIR
Infinite Impulse Response
Rodzaj filtru cyfrowego o nieskończonej odpowiedzi impulsowej
IMT-Adv
International Mobile Telecomm-Advanced
Zbiór rekomendacji i warunków określonych przez ITU-R, dla sieci radiowych czwartej generacji. Sieci spełniające te wymagania określane są jako 4G.
IP
Internet Protocol
Protokół komunikacyjny warstwy sieciowej stosu TCP/IP, używany powszechnie w Internecie i sieciach lokalnych
ISA
Industry Standard Architecture
Standard ośmiobitowej magistrali oraz złącza kart rozszerzeń dla komputerów PC wprowadzony w 1981 roku
ISDN
Integrated Digital Services Network
Sieć cyfrowa z integracją usług. Technologia sieci telekomunikacyjnych PSTN służąca udostępnianiu usług cyfrowych bezpośrednio użytkownikom końcowym
ISP
In-System Programming
Rozwiązanie konstrukcyjne stosowane w układach PLD lub mikrokontrolerach umożliwiające zaprogramowanie układu bez demontażu systemu, w którym pracuje
ISP
Internet Service Provider
Dostawca oferujący usługę dostępu do sieci Internet
ITU-R
International Telecommunication Union –Radio-communication Sektor
Sektor Radiokomunikacji ITU
ITU-T
International Telecommunication Union –Tele-communication Standardization Sector
Sektor Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej odpowiedzialny za standardy telekomunikacyjne, takie jak G.xxx, V.xxx, H.xxx itp. Powstał w 1993 r. i zastąpił CCITT
JPEG
Joint Photographic Experts Group
Zespół ekspertów powstały w 1986 r z inicjatywy ISO i CCITT dla m.in. wydania rekomendacji dotyczącej metody kompresji statycznych obrazów rastrowych. Akronim ten oznacza też grupę powszechnie stosowanych formatów kompresji i zapisu obrazów statycznych
LAN
Local Area Network
Sieć łącząca komputery na ograniczonym obszarze – najczęściej lokal, budynek, kwartał. Najczęściej wykorzystywane technologie do budowy takich sieci to Ethernet i Wi-Fi
LDAP
Lightweight Directory Access Protocol
Protokół przeznaczony do korzystania z usług katalogowych, bazujący na standardzie X.500
LED
Light Emitting Diode
Dioda emitująca promieniowanie w zakresie światła widzialnego, podczerwieni i ultrafioletu
LLC
Logical Link Control
Sterowanie połączeniem logicznym – warstwa łącza danych w modelu OSI
LPAC
Linear Prediction Audio Codec
Sposób bezstratnej kompresji dźwięku. Kod źródłowy nie jest publicznie dostępny
LPC
Linear Predictive Coding
Liniowe kodowanie predykcyjne – algorytm kodowania głosu dla sygnałów mowy telefonii bezprzewodowej
LPF
Low Pass Filter
Filtr dolnoprzepustowy – układ elektroniczny, który przepuszcza sygnały lub składowe widmowe sygnałów złożonych poniżej założonej granicy częstotliwości
LTE
Long Term Evolution
standard bezprzewodowego przesyłu danych rozwijany przez konsorcjum 3GPP w sieciach telefonii komórkowej. Zwiększa on prędkość przesyłania danych i efektywność wykorzystania łączy radiowych
LZMA
Lempel-Ziv Markov Chain Algorithm
Algorytm bezstratnej kompresji danych opracowany przez Igora Pawlowa w 1999 r i wykorzystywany m.in. w programie 7-zip
MAC
Media Access Control
Sprzętowy adres karty sieciowej – Ethernet, Token Ring –unikalny, nadawany przez producenta danej karty podczas produkcji. Na pierwszych 3 bajtach jest zapisany vendor code (nazwa producenta), na pozostałych zaś unikatowy numer urządzenia
MGCP
Media Gateway Control Protocol
Jeden z protokołów sygnalizacyjnych wykorzystywany do transmisji głosu i obrazu w sieciach IP
MPEG
Moving Picture Experts Group
Grupa robocza Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej zajmująca się rozwojem standardów kodowania audio i wideo. Akronim ten oznacza też grupę powszechnie stosowanych formatów kompresji i zapisu dźwięku i obrazu
MPEG-4
Oznaczenie grupy standardów kodowania audio i wideo – rozwinięcie MPEG-1 i MPEG-2 - opracowanej przez zespół MPEG pod koniec 1998 roku.
MP3
MPEG-1/MPEG-2 Audio Layer 3
Algorytm stratnej kompresji dźwięku zapisanego w formie cyfrowej. Opracowany został w 1991 roku. Popularne określenie formatu pliku dźwiękowego.
MP4
MPEG-4 Part 14
Kontener multimedialny dla zawartości MPEG-4. Każdy plik tego formatu zawiera w sobie również odtwarzacz
NRZI
Non-Return to Zero Inverted
metoda przekształcania sygnału cyfrowego na sygnał fizyczny. W zero jedynkowym sygnale binarnym przełączenie poziomu sygnału fizycznego następuje wtedy gdy bit ma wartość 1, natomiast jeśli bit ma wartość0 wtedy poziom sygnału nie zmienia się.
OSI
Open Systems Interconnection
Precyzyjniej Model OSI opracowany przez ITU-T - opisuje strukturę komunikacji sieciowej. Architektura modelu wyodrębnia 7 warstw współpracujących ze sobą. Dla Internetu przyjęto uproszczony model OSI – TCP/IP zbudowany z 4 warstw.
PCM
Pulse-Code Modulation
Inaczej modulacja impulsowo-kodowa - metoda zamiany sygnału analogowego na cyfrowy. Polega ona na próbkowaniu z określoną częstotliwością sygnału analogowego i przedstawieniu każdej próbki za pomocą bitów słowa kodowego. Im większa częstotliwość próbkowania i im więcej bitów wykorzystujemy w słowie kodowym, tym bardziej sygnał cyfrowy odpowiada oryginałowi.
PGA
Programmable Gain Amplifier
Wzmacniacz o programowalnym wzmocnieniu. Wzmacniacze z cyfrową regulacją wzmocnienia należą do najpopularniejszych analogowych układów scalonych
PLL
Phase-Locked Loop
Pętla sprzężenia fazowego jest układem elektronicznym służącym do automatycznej regulacji częstotliwości
PNG
Portable Network Graphics
Rastrowy format plików graficznych opracowany w 1995 r jako następca formatu GIF po jego zastrzeżeniu przez Unisys. Format ten korzysta z bezstratnej kompresji danych graficznych
POTS
Plain Old Telephone Service
Podstawowa usługa telefonii tradycyjnej realizująca analogową transmisje głosu w paśmie od 300Hz do 3400Hz
PPP
Point-to-Point Protocol
Sieciowy protokół komunikacyjny służący do bezpośrednich połączeń węzłów sieci i prostego zestawiania tuneli
PSTN
Public Switched Telephone Network
Publiczna komutowana sieć telefoniczna regulowana standardami ITU-T
Q.931
rekomendacja ITU-T protokołu sygnalizacyjnego dla połączeń głosowych w telefonii ISDN
QoS
Quality of Service
Oceniona i opisana zgodnie z rekomendacją ITU-T E.800, wymagana jakość wybranej usługi telekomunikacyjnej
RAM
Random-Access Memory
Pamięć o bezpośrednim dostępie, w której możliwy jest wielokrotny i łatwy zapis, oraz gdzie przechowywane są aktualnie wykonywane programy i dane
RFC
Request for Comments
Zbiór dokumentów technicznych związanych z internetem i sieciami komputerowymi o charakterze wykładni i zaleceń jednak bez mocy oficjalnej. Publikowane są w witrynie RFC-Editor, każdy z unikalnym numerem
RISC
Reduced Instruction Set Computer
Nazwa architektury mikroprocesorów o zredukowanej do minimum liczbie rozkazów i trybów adresowania
ROM
Read-Only Memory
Pamięć półprzewodnikowa, z której możliwe jest tylko odczytwanie danych. W przeciwieństwie do pamięci RAM po zaniku zasilania zawartość pamięci nie zmienia się
RSVP
Resource Reservation Protocol
Protokół rezerwacji zasobów transportowych dla sieci usług zintegrowanych. Pozwala np. na rezerwację pasma dla sesji głosowych na każdym węźle wzdłuż trasy przesyłu danych
RTCP
Real-time Transport Control Protocol
Protokół wspierający protokół RTP w zakresie monitorowania dostarczenia i identyfikacji danych
RTP
Redl Time Protocol
Protokół transportowy czasu rzeczywistego. Opracowany w celu zapewnienia obsługi strumieni audio i wideo. Do jego zadań należy ustalanie kolejności, sterowanie buforem i synchronizacja czasu
SCCP
Skinny Client Control Protocol
Protokół komunikacyjny pomiędzy użytkownikiem Skinny a Cisco CallManagerem
SFD
Start-of-Frame Delimiter
Znacznik początkowy ramki sieci Ethernet w postaci sekwencji 8 bitów
SIP
Session Initiation Protocol
Dominujący obecnie protokół sygnalizacyjny VoIP. Został opracowany do nawiązywania połączeń między urządzeniami w telefonii rozproszonej za pośrednictwem sieci IP
SIP Trunk
Session Initiation Protocol Trunk
Rodzaj usługi telekomunikacyjnej zestawiającej wirtualny kanał łączący centrale telefoniczne
SMB
Server Message Block
Protokół typu klient-serwer – w systemie zapytań i odpowiedzi - służący udostępnianiu zasobów komputerowych
TAPI
Telephony Application Programming Interface
Interfejs współpracy pomiędzy urządzeniami telekomunikacyjnymi takimi jak centrale i serwery telekomunikacyjne a aplikacjami komputerowymi.
TCP/IP
Transmission Control Protocol / Internet Protocol
Uproszczony na potrzeby Internetu model komunikacji sieciowej obejmujący wiele protokołów i standardów ułożonych w 4 funkcjonalnych warstwach modelu OSI (aplikacji, transportowej, internetu i dostępu do sieci)
TFTP
Trivial File Transfer Protocol
Tzw. prosty protkół transferu plików. Nie posiada wielu fukcji protokołu FTP. Transmituje pliki do i z zasobu zdalnego.
THD+N
Total Harmonic Distortion plus Noise
Współczynnik oznaczający sumę zniekształceń harmonicznych i szumu mierzony dla sygnału sinusoidalnego. Poziom THD ogólnie akceptowany w technice audio wynosi poniżej 1%
TLS
Transport Layer Security
przyjęty standard w Internecie jako rozwinięcie protokołu SSL. TLS zapewnia poufność i integralność transmisji danych oraz uwierzytelnienie serwera i klienta. W wielu miejscach odwołuje się do certyfikatów X.509
VAD
Voice Activity Detection
Mechanizm rozpoznawania i wycinania ciszy wykorzystywany w transmisjach telefonii VoIP, GSM, UMTS
WMA
Windows Media Audio
System stratnej kompresji dźwięku stworzony przez Microsoft w efekcie konfliktów patentowych z twórcami MP3
WMI
Windows Management Instrumentation
Zestaw standardów i usług systemu Windows umożliwiających zarządzenie i dostęp do zasobów komputera oraz obsługę modelu wspólnych informacji, który opisuje obiekty funkcjonujące w środowisku zarządzania infrastrukturą przemysłową
WMV
Windows Media Video
System stratnej kompresji obrazu opracowany przez Microsoft